AD(İSİM)
-İnsanlar iyiye, güzele, doğruya layıktır. (5 tane isim var.)
-Yürü sözcüğü fiildir. (3 tane isim var.)
-Kardeşim gibisine rastlamadım. (2 tane)
-Deniz kenarında biraz yürümek istiyordum. (3 tane)
* Kim, ne, nere soruları ve bu soruların çekimli şekilleri (kimi, neye, nereden, kimden,...) yanıt olarak isim türünü aldırır.
Ali dün kitabını okulda unutmuş.
kim ne zaman neyi nerede yüklem
SIFAT (ÖNAD)
Varlıkları niteleyen ve ya belirten sözcük türüne denir.
-Varlığın özünde olan şeyler niteleme sıfatları ile anlatılır.
beyaz tebeşir
-Bir varlığın diğer bir varlıkla ilgisini belirtme sıfatları anlatır.
Elimdeki tebeşir
Özellikleri:
1. İsim olmadan sıfat olmaz.
2. Sıfatın önündeki isimler düştüğünde sıfat isimleşir.
3. Çekimi yapılan sıfatlar isimleşir.
Sıfatın İsimleşmesi (Adlaşması)
Kırmızı ışık / yandı.
sıfat isim
Kırmızı yandı.
isimleşme ışık
Küçük çocukları koruyalım.
sıfat isim
Küçükleri koruyalım.
isimleşme
Kırmızı rengi severim. � Kırmızıyı severim.
Yaralı adam ağlıyordu. � Yaralı ağlıyordu.
SORU
Bütün sıfatlar adlaşabilir. Hangisinde adlaşmış sıfat yoktur?
a) Hasta giderek iyileşiyordu.
b) Yaşlı kadını karşıya geçirdik.
c) Hangi taşı kaldırsam altından sen çıkıyorsun.
d) Bu masa oldukça sağlammış.
e) Güzellik görece bir kavramdır.
Burada cevap "e" şıkkıdır. Güzellik sözcüğü adlaşmış bir sıfat olarak kullanılmamıştır.
Pekiştirmeli Sıfatlar
1. Kimi sıfatların ilk sesliye kadar olan kısımları alınır, bunlar "m,p,r,s" harflerinden biriyle kapanarak sıfatın başına eklenmesiyle yapılır.
beyaz � bem � bembeyaz
ıssız � ıp � ıpıssız
temiz � ter �tertemiz
pembe � pes � pespembe
2. Sıfatların yinelenmesiyle yapılır.
Uzun uzun yollardan geldik.
3. Yinelenen sıfatların arasında soru ekinin kullanılmasıyla yapılır.
Uzun mu uzun yollar..
Sessiz mi sessiz...
Küçültme Sıfatları
-ce: irice bir adam...
-cek: büyücek bir bahçe
-msı: sarımsı bir elbise...
-imtrak: ekşimtrak bir yemek...
ZARF (BELİRTEÇ)
Fiilleri, sıfatları ve ya kendi soyundan sözcükleri anlamca etkileyen sözcük türüne denir.
güzel
yırtık
kirli görünüyor
berbat
(fiili etkiler ) iyi yıka.
(Sıfatı etkiler) güzel kitaplar okudum.
sıfat
çok güzel kitaplar okudum.
(zarfı etkiler) daha iyi çalışmış.
Sıfat-zarf ayrımı: "Nasıl" sorusu isme sorulduğunda yanıt olarak alınanlar sıfat, fiile ve ya fiilimsiye sorulduğunda yanıt olarak alınanlar zarftır.
Hızlı araba kullanmayı severim. (sıfat)
Çok hızlı geçti. (zarf)
ZAMİR (ADIL)
İsim olmadıkları halde ismin yerine geçen sözcük türüne denir.
Sıfat-zamir ayrımı:
bu - şu - o � işaret sıfatı
bu - şu - o işaret zamiri
bunlar - şunlar - onlar
Bu kalem benim. ("bu" sözcüğü yerine başka bir sıfat koyabiliyoruz "mavi" gibi. O halde buradaki "bu" sözcüğü işaret sıfatıdır.)
Bu benim. ("bu" sözcüğü yerine isim koyabiliyoruz "kalem" gibi. Buradaki "bu" sözcüğü işaret zamiridir.)
Bazı çocuklar... (belgisiz sıfat)
Bazıları gelmedi. (belgisiz zamir)
SORU
Aşağıdakilerin hangisinde soru anlamı zamirle sağlanmıştır?
a) Bunları sen mi kırdın? (soru eki)
b) Havalar nasıl gidiyor? (soru zarfı)
c) Hangi kitabı istiyorsun? (soru sıfatı)
d) Neden ders çalışmadın? (soru zarfı)
e) Çocuk ne istiyordu? (soru zamiri)
Doğru cevap "e" seçeneğidir.
Soru Elemanları:
1. Soru eki �mi
2. Soru Sıfatı � Nasıl adam (soru isme yönelirse sıfattır)
3. Soru Zarfı � Sebep isteyen bütün sorular soru zarfıdır.
Niye ağlıyor?
Ne bakıyorsun?
Niçin...
Neden...
4. Soru Zamiri �Ad isteyen sorulardır.
Kim geldi?
Neyi kırdı?
*Soru sıfatlarının önündeki isim düşerse, soru sıfatı, soru zamiri olur.
Hangi çocuk? (sıfat) Kaç kişi? (sıfat)
Hangisi? (zamir) Kaçı? (zamir)
Ne işte çalışıyorsun? (soru sıfatı)
Kaç gündür neredeydin? (soru zamiri)
Sarı mı daha güzeldi? (soru eki)
Nasıl bir oyuncak olduğunu bana niye söylemedin? (soru zarfı)
Sıraya kaçar kaçar oturdunuz? (soru zarfı)
EDAT (İLGEÇ)
Tek başlarına anlamları olmayan ancak cümle içlerinde anlam kazanan sözcük türüne denir.
ile=> Kardeşi ile bize geldi.
gibi=>Onun gibi olmak isterdim.
göre=> Ona göre bu güzelmiş.
kadar=> Cehennem kadar sıcaktı.
Edatlar isimlerle gruplaştığında sıfat ve ya zarf görevi üstlenirler.
Aslan gibi adamdı. (sıfat)
(Aslan) İsim<=> (gibi) edat
Aslan gibi kükrüyordu. (zarf)=>gibi
Edatlar çekimlendiğinde isim görevi üstlenir. (Diğer türlerde olduğu gibi)
BAĞLAÇ
Tek başlarına anlamları olmayan, cümle içlerinde eş görevli öğelerle, cümleleri birbirine bağlayan sözcük türüne denir.
Ali ile Can bize geldi.
Ya Ali'yi ya da Can'ı çağırın.
Cümleleri bağlar.
Erkenden geldim (fakat, ama, demek ki, ancak, yalnız,...) ...
Örnekler
ancak
edat: Seni ancak o sever.
bağlaç: Güzel günler geçti, ancak hepsi unutuldu.
zarf: Bütün gün bekledim ancak geldi.
doğru
isim: Doğru matematikte tanımsız bir terimdir.
sıfat: O doğru işler yapmış bir insandı.
zarf: İlk defa doğru söyledi. edat: Pencereye doğru gitti.
ünlem: Doğru, sen haklısın!
|
